Голема промена во системот на надоместоци за невработени од јануари 2026 година: Оваа европска држава го менува законот

Владата на Белгија планира нова реформа која ќе влијае на невработените, бидејќи илјадници граѓани ќе бидат исклучени од правото на парични надоместоци

Во Брисел се приближува значајна промена во системот за надоместоци за невработени, која од јануари 2026 година директно ќе погоди десетици илјади луѓе. Федералната влада планира нова реформа со која илјадници граѓани ќе бидат исклучени од правото на парични додатоци, додека пазарот на труд во регионот веќе покажува неусогласеност меѓу понудата на работни места и квалификациите на барателите.

Министерот за труд и вработување во Брисел, Бернард Клерфајт, предупреди дека регионалната служба нема да може да им помогне на невработените кои бараат работа, што дополнително ја комплицира социјалната и економската состојба во градот.

Новата федерална мерка од јануари ќе погоди околу 42.000 луѓе во Брисел, додека пазарот на труд нуди само 24.000 слободни работни места. Повеќето од овие работни места бараат високи квалификации во сектори како што се инженерството, медицината и медицинската нега, што значи дека долгорочно невработените немаат шанси директно да се вклучат.

Министерот ја обвини федералната влада дека го ограничува пристапот до програмите за обука кои би можеле да им помогнат на луѓето да се вратат на пазарот на трудот, истакнувајќи дека долгорочните исклучоци сега се речиси исклучиво резервирани за обуки во здравството.

„Наставата, сметководството и инженерството не поминаа“, додаде тој, наведувајќи дека мерките како флекси-работните места и проширените студентски работни програми ја зголемуваат конкуренцијата за нискоквалификуваните работни места, особено во угостителството.

Тој предупреди дека многумина од оние кои ќе бидат исклучени од бенефициите ќе бараат помош од социјалните служби ЦПАС (CPAS), пренесува Брисел Тајмс.

Таквата ситуација, според него, ќе ги намали вкупните приходи на домаќинствата, ќе ја ослабне економијата и ќе ги влоши социјалните проблеми во подрачјата кои веќе бележат висока невработеност.

Промени во социјалниот систем и во Германија

Промени во социјалниот систем се извесни и во Германија, каде веќе е најавено укинување на постоечкиот модел за помош за невработени (т.н. „Bürgergeld“ – пари за граѓаните), како дел од поширокиот план на сојузната влада за намалување на јавната потрошувачка и поттикнување поголема активност на пазарот на трудот, потврдуваат извори од неколку различни извори.

Програмата „Bürgergeld“ беше воведена на почетокот на 2023 година како реформирана верзија на претходниот систем. Целта беше да се ублажи казнената политика кон невработените и да им се пружи поголема сигурност додека бараат работа. Меѓутоа, владата сега тврди дека системот станал прескап и дека не ги мотивира доволно луѓето да се вратат на пазарот на трудот.

Според проценката на Министерството за финансии, трошоците за социјални давачки во Германија изнесуваат повеќе од 1,35 билиони (илјади милијарди) евра годишно, а расходите растат побрзо од приходите, пренесе Фајненшл Тајмс.

Клучни промени во новиот систем:

• Построги казни за неактивните корисници – ако корисникот пропушти два задолжителни состаноци во заводот за вработување (Jobcenter), неговиот надоместок ќе биде намален за 30 отсто. Ако пропушти три состаноци, го губи правото на сите форми на помош, вклучувајќи ги и субвенциите за кирија. Овие правила би требало да стапат на сила во текот на 2026 година.
• Помала заштита на приватниот имот – во постоечкиот систем корисниците имаа право да задржат одредена сума на заштеди и имот без да ја изгубат помошта. Во новиот модел, границата се намалува, а контролата на имотот станува построга.
• Можност за исклучоци за болни и ранливи лица – предвидени се поблаги услови за лицата со ментални болести и оние кои имаат медицински оправдани причини за отсуство од обврските.
• Заштеда и активирање на пазарот на трудот – Владата очекува дека со реформата ќе оствари значителни заштеди и ќе го намали бројот на пасивни корисници на помош. Како што наведува The German Review, целта е да се поттикне работната етика и да се намали зависноста од државата.

Политичка и општествена полемика

Реформите предизвикаа жестока дебата во германската јавност.

Претседателот на опозициската партија ЦДУ (CDU), Фридрих Мерц, во интервју за Велт (Welt, ARD Sommerinterview, 15 септември 2025) изјави дека „Bürgergeld значително ќе се менува бидејќи стана симбол на пасивност и неработење“. Тој најави „видливи и чувствителни промени“ и можност за ограничување на одредени додатоци.

Од друга страна, социјалдемократите (СПД) и Зелените предупредуваат дека новиот систем може да турне десетици илјади луѓе во сиромаштија. Портпаролката на Зелените за социјална политика, Катарина Бек, рече дека „казнените мерки не ја решаваат причината за невработеноста, туку ги продлабочуваат социјалните разлики“.

Слична практика следат и други европски држави

Слична практика следат и други земји од Европската унија, кои, соочени со растечките јавни трошоци и притисокот на пазарот на трудот, воведуваат поостри или реструктуирани модели на социјална помош.

Во Шведска стапи во сила реформа на осигурувањето за невработени со која износот на надоместокот повеќе не се пресметува според деновите на работа, туку според претходниот приход, додека траењето на исплатата се скратува, што значи дека долгорочно невработените добиваат помала поддршка.

Финска веќе во 2024 година спроведе измени во системот на субвенции за домување и надоместоци, укинувајќи одредени олеснувања и зголемувајќи ги обврските на корисниците активно да бараат работа, со цел намалување на јавната потрошувачка.

На Малта, од почетокот на 2024 година се применува нов модел на надоместоци за невработени според кој висината на помошта постепено се намалува колку подолго корисникот остане без работа, од 60 отсто од поранешната плата во првите недели до 50 отсто во последните, со што се сака да се забрза враќањето на пазарот на трудот и да се ограничат трошоците на државата.

Извор: EUpravo zato.rs